Ұларбек НҰРҒАЛЫМ. Көк ат болам

Жылқылар

Тым іңкәрлі көзін қадап, өбердей,
Алауымен жан жырыңды жебердей,
Мың жанардың бірі сынды,
Еленбей,
Неге қалғып бара жатсың дегендей:

Ұйқастары сай-саладан шұрқырай,
Түннен ағып түседі өлең жылқыдай.
Жау қолынан шыққандай-ақ ширығып,
Арғымақтар елегізіп, дүрлігіп
Тартып берер,
Тұяғында жанады от:
«Еркіндіктің мекені осы дала»,-деп.
Сусылдаған жалындай бір құлпырып,
Мен тірілем,
Қанатым дүр сілкініп!

Үзіп кетіп шылбыры мен шідерін,
Еркін аққан ендігі жыр –
Күреңім.
Мен қайтейін, қазақ өлең сынаса,
Жылқылардың біле тұра мінезін…

Ондай ұлы еркіндікке кім шыдар,
Теңіз деген –
Түн шайқалтқан жылқылар.
Емшек сүтін дірдектетіп
Соқада,
Бір ақынға иігені шын шығар.
Емген шығар,
«Сан ғасырлық сырды айтып,
Мың тылсымын жеткізер – деп, тіл қайтып?».

Тұлпарларға
О, далалық ғашықтық.
Ғашықтық ол жүрекке де сыймайтын.
Қалаларды таптап өтіп,
Төрінен,
Бірақ шыққан сәтіңдей бір тебірен!
Ал, домбырам, аққан жұлдыз бейнелі.
Зар желісті пырағымдай еңіре.

Бір құмары қанбай кетсе пәниде ер
Тақымына түспей кеткен әрине ол
Саңлақ қой,
Сағым сынды саңлақ!
Өрт-жалынан жан-дүнием жамырап
Тигенде әттең, шаңға оранып артымда,
О, қу жалған қалар еді-ау аңырап…

Көк ат болам

Біздің үйде ержеткен он баланы әкем осы көк атпен аң аулап, бүркіт салып асырап, бағып еді. Бұл 10-сынып оқып жүрген кезімде жазылған өлең. Көркемдік деңгейі пәлендей жоғары болмаса да шынайы шабыттың, әдемі әсердің ыстық табы сезіліп тұратындықтан осы өлең өзіме ыстық.

Автор

Сағындым-ау,
Аңсадым-ау,
Өмір қонбас көш екен.
Е е е құдірет,
Сағыну мен аңсау деген осы екен!
Ал біреулер балалығын сағынды дейді…
Далбаса!
Жыржазғанмен жалғандыққа жармаса,
Ауылына мына мендей сағынышпен бармаса,
Көрші апаға мұз тәттісін алмаса,
Атқа мініп, шу асауға шарт-шұрт құрық салмаса.

Туған жерден алыс кетіп,
Деме оны жігіт бопты жетіліп,
Ол сағынған сағыныш та, ол аңсаған аңсау да,
Сенбе досым, барлығы да өтірік.

Тәтті бар ма, тәтті бар ма қиялдан,
Сол қиялдың талайлары үміт сыйлап тұр алдан.
Сол қиялға жете алмаса, шықпақ емес құмардан,
Мені солай сүйреп жүрген ұлы арман.

О, әкемдей атқұмар жан көрді ме екен жаралып,
Көк аты тұр құм жіліктеп және арық,
Тұрған кезде қабырғасы саналып,
Бәйге болад деген хабар жатты елге таралып.

Деді де әкем ағама кеп «оны мін!»,
Ерлігіне бастыдағы өзінің,
Бір шапқызып көрді-дағы тебінін,
Сетерледі сенімін.
Алып барды әлгі болар бәйгеге,
Жапқан да жоқ кежімін.

Жықпайды ғой десек тағы ер туын,
Мұндай сәтте тапқан ба еді ел тыным.
«Бүркітіңе апарарсың жемтігін,
Бекер сынап жүрмесінші кемпірің» —
Деді біреу әкеме кеп, о, ғажап!
Мен танимын, туысы еді ол көршінің.

«Тарт тіліңді, қарқылдамай қарғаша,
Бұл бәйгеге несін келем жүйріктігі болмаса,
Сөзім осы саған беріп кетейін,
Сенің мына кер мықтыңнан озбаса,
Тағы үйіме қонақ болғын жол боса!» —
Деді де әкем бір мысқылмен қарады,
Ерегесте ер еді ғой ол да аса.

Той жатқанда думанымен жарасып,
Сәйгүліктің шаңы шықты кеткен таудан ары асып,
Жиылған жұрт қалды солай қарасып.
Артық түсер қызық бар ма жарыстан,
Бұлыңғырлап екі бейне көрінеді алыстан.
Кейде тіпті бір ноқаттай жанасып,
Ең алдында екі ат келед таласып…

Айдай әлем кетті әйтеуір тозаңдап,
Кім біледі енді қайссы оза алмақ?
Бірі баран секілденді көзіме,
Енді бірі біздің көк ат секілденді бозаңдап.
Әкем әне елден бөлек биік дөңде тұр аулақ,
Айқай салып, ұрандап.

Көзім алды көк мұнар боп көрінбеді бір уақ,
Әкем тағы айқай салды ақ кепесін жұлып ап.
Кім біледі елге берген серттен бе,
Анау қайқаң көктөбеге жеткенде,
Бойындағы ерен ерлік мінді ме,
Бағанағы кер мықтыны білді ме,
Шіркін, біздің тұяғыңнан айналайын көк атым,
Өр екпінмен кер мықтыңнан өте шықты зымырап.
Өте шықты зымырап.
Ағам менің ат үстінде келеді екен ысқырып,
Бұл тек қана тұлпарларға жарасатын мықтылық!!!

Біреулер жүр біреулерді шақырып,
Біреулер жүр аһ ұрып.
Көкатты ағам оңашалау жетекке ертіп жүр екен,
Әттең, бала көңілім-ай, бара алмадым батынып.
Өзімді де тұрғандығым болар бәлкім таса қып,
Кеткен екен жанарымнан жас ағып.

Балалық-ай!
Сағыныш қо кейде маған ерке мұң,
Бала күнде бар арманым – «көк ат болам» деуші едім.
Онда маған олқылық жоқ мазақ сөзге налудан,
Онда маған қорқыныш жоқ көк ат болмай қалудан.

Барлығы да сағыныштан түсіп жатыр есіме,
Барлық бала ойнаушы едік Ақ өткелдің шетіне.
Сонда менің бала көңілім мақтаныштан бір шалқып,
Көбіктете аунаушы едім, көкатқа ұқсап су тарпып.

Бір жұмысқа болсам егер бармайтын,
Елдер мені «көк ат бола алмайсың» деп алдайтын.
Сосын Ұлаш бір кісінеп,
Қайда болса самғайтын.

Қойынына кейде әкемнің жатқым келген кезімде,
Әкем маған бір мысқыл бар көзінде:
«Ал келе ғой, қойыныма жата ғой,
Атаң үйінің шұнақ аты болғал жүрсің өзің де»
Деген кезде сәл бұртиып тұрушы ем,
Сонан кейін, «көк атпын» деп,
Өз көрпеме кіруші ем.

Қайран көк ат біздің үйдің серігі ең,
Мәңгі-мәңгі қимайды екем сені мен.
Балалық-ай алақанын жайып жатқан ақ таңға,
Тағы бірде бір әпкеме құда түскен қоржынан,
Маған келген бір жейдеге алды ашық,
Қоймай қойды інім менің таласып.
Сонда анамның бауырыма жаны ашып:
«Артынан бір сыйлаймын ғой сені мен,
Ақылсыз ғой керілдеспе онымен,
Көк атпысың?» деген кезде, басымды изеп апама,
Сол жейдені жылап тұрып беріп ем…

Міне қазір есейіппін, жігіт болдым мерейлі,
Менің асау жүрегімді көк ат болу жебейді.
Балалығымды ұмыт қылып кетпек пе,
Әкем неге, анам неге «көк атпысың?» демейді.

Сын бәйгеге қосыламын мен қашан,
Бар арманым өртке кетті егер көк ат болмасам.
Жаным, әке, иесіне беріп кет,
Кер мықтыңнан озбасам.

Бала күнгі бар арманым – бір көрініп кермеден,
Тауыңды да, тасыңды да турап өтіп көлденең.
Шаршасам да кейде ойнап жарысатын желменен,
Өз бейнемді танытпастай қара сүмек терлеген.
Тасырлатып мен келем!
Әке, әке кепешіңді жұлып алып күтіп тұр,
Бір көрінем көмбеден!
Себебі мен көк атпын ғой,
Көк атыңмын мен деген!

Ұларбек Нұрғалым, 2000 жыл.